Leguijt … een Beemster familie

Het einde van de 18e eeuw was in veel Westerse landen en ook in Nederland een onrustige tijd. Adel en kerk wankelden, het volk wilde meer macht. Op 4 juli 1776 riepen de 13 Britse koloniën in Amerika hun onafhankelijkheid uit, een startsignaal voor de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Op 14 juli 1789 bestormden Parijse burgers de beruchte gevangenis de Bastille, wat als het begin van de Franse revolutie wordt beschouwd.

Ook in Nederland liepen de gemoederen hoog op tussen de Oranjegezinden en de Patriotten. De Patriotten werden beïnvloed door de ideeën van Jean Jacques Rousseau over de soevereiniteit van het volk. Zij waren voorstanders van het vestigen van een Nederlandse Republiek en inperking van de macht van het Oranjehuis. Kortom meer zeggenschap voor de burgers.

Om hun steun aan het Oranjehuis te betuigen organiseerden Orangisten op 8 maart 1788 in verschillende plaatsen in Nederland optochten, ter ere van de 40e verjaardag van Prins Willem V (de vader van koning Willem I). Zo’n optocht vond ook plaats in Krommenie, van de optocht is destijds een plaat gemaakt waarop de namen en beroepen van de deelnemers zijn vermeld. Onder hen ook drie Leguiten, in de archieven komen zij overigens voor met de schrijfwijze Leguijt:

• Pieter Leguit, bij de groep die het bord draagt (op de voorgrond);
• Cornelis en Jan Leguit, bij de timmerknegts

Met grote waarschijnlijkheid kan worden aangenomen dat dit de oudste drie zonen zijn van Jan Leguijt en Fokeltje Slinger. Destijds de eerste Leguijten die zich vanuit Graft in de Zaanstreek vestigden. De zonen Cornelis (gedoopt op 27 februari 1763 te Graft), Pieter (geboren op 3 november 1764 te Graft) en Jan (gedoopt op 23 oktober 1768 te Graft) waren alle drie timmermansknecht en later timmerman.

Op de achtergrond is het dorp Krommenie te zien op de weg van Wormerveer naar Krommenie. Zie www.wintersteijn.nl voor een complete lijst met namen.

Optogt Crommenie 8 maart 1788

Op de plaat staat de volgende tekst:

Afbeelding van het dorp Crommenie te zien op den weg van Wormerveer Gaande na Crommenie, Hier bij is gevoegt die Luijsterijke optogt, Aldaar Geschiet op den 8^ste Maart 1788, Sijnde de XLste Verjaardag van onze zeer geliefde erf-stadthouder prins Willem de Vijfde, door deeze Onderstaande Burgers en Inwooners Met een Konstig Geschildert Sijden Oranje vaandel en bord, Dat door Jan Adamie, burger en inwoonder aldaar, is gegeven tot gedagtenis van het wonderbaar en groot herstellings werk in den jaare 1787, Van zijn Hoogvorstelijke en Doorlugtige Hoogheijd onzen geliefden erfstadhouder Prins Willem de Vijfde, zijne koninglijke gemalin en vorstelijke spruijten; En met Approbatie der edle agtbaare magistraat van Crommenie Aldaar in de Kerk is geplaatst.

Welke optogt is hervat op den 20^ste April 1788, door meest alle die zelvde perzoonen Welke op den Voorgaande 8^ste Maart hebben Geadsisteert beminnaars van het dierbaar oranje huijs, Om Gelegenheijd te geven tot het Uijtvoeren, en tot ’s prinsen eer, In het Ligt geven van deze afbeelding en plaat.

Eigenlijk gaat dit verhaal over drie broers uit Schagen, zij wilden alle drie naar de zeevaartschool en kapitein worden. Maar voor de jongste broer ging die droom niet in vervulling, want hij moest de bakkerij van zijn vader overnemen. Zo ging dat nog in die tijd, vaders wil is wet.

De drie broers in kwestie zijn:

• Jacob Pieter (Jaap), geboren op 8 januari 1893 te Schagen;
• Pieter Maarten (Piet), geboren op 10 februari 1897 te Schagen en
• Klaas Simon (Klaas), geboren op 16 april 1899 te Schagen, Klaas is mijn opa

De broers waren in de beginjaren van de voetbalvereniging VV Schagen (opgericht in 1911) nauw betrokken bij de club. Klaas was bovendien actief bestuurslid.

Klaas Leguit (staand 2e van links)

Klaas Leguit en Guurtje Brak (1925)

Het verhaal gaat verder over Jaap en Piet, zoals gezegd wilden zij beiden kapitein worden en zij gingen naar de Hogere Zeevaartschool in Amsterdam. Zij trouwden met Trijntje en Guurtje Dekker.

Na hun opleiding bleven zij in Amsterdam wonen. Jaap en Trijntje kregen één zoon, Dirk Piet, geboren op 10 december 1928 te Amsterdam, overleden op 25 maart 1990 in Bussum. Piet en Guurtje kregen één dochter, Nans Marie Leguit, geboren op 16 oktober 1933 te Amsterdam en thans wonende in de Verenigde Staten van Amerika.

Jaap Leguit en Trijntje Dekker (1923)

Piet Leguit en Guurtje Dekker (1926)

Op de grote vaart werkten beide broers zich op tot kapitein. Onderstaande afbeelding is van een  krantenartikel waar Jaap (links) als 1e officier koninklijke gasten verwelkomt op zijn schip de “Marnix van St. Aldegonde“. De “Marnix” was een luxe passagiersschip, tussen 1930 en 1935 reisden de kroonprins Umberto van Italië met zijn vrouw Marie-José van België, kroonprins Leopold III van België en zijn vrouw Astrid van Zweden op de “Marnix” van Genua naar het Verre Oosten.

Jaap Leguit, de Marnix

De “Marnix” werd in de Tweede Wereldoorlog ingezet als troepentransportschip en ging op 7 november 1943 op de Middellandse Zee ten onder.

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog lag Jaap aan de rede van Cheribon, Nederlands-Indië. Piet was toen in Nederland en moest zich hals over kop melden in de haven van Rotterdam, omdat de Nederlandse vloot in veiligheid moest worden gebracht. Beide broers zouden niet meer thuiskomen uit deze verschrikkelijke oorlog.

Het schip van Jaap, de s.s. Soemba, was het eerste Nederlandse koopvaardijschip dat in de oorlog verloren is gegaan. Het schip kapseisde op 5 januari 1941 tijdens een storm in de Atlantische Oceaan, op 45.52 NB – 49.10 WL, onderweg met een lading staal van Halifax (Canada) naar Tees (Engeland) tijdens een zware storm. Jaap ging terug om het logboek te halen en overleed. In totaal overleden 34 van de 58 bemanningsleden. De overlevenden zijn gered door het Zweedse schip de “Rydboholm”.

Bij vertrek in Halifax had Jaap al gezegd dat de lading niet goed was geladen, maar moest uitvaren, omdat zijn protest zou worden gezien als sabotage. De lading is tijdens de storm gaan schuiven en het schip kapseisde.

s.s. Soemba

Pieter was kapitein van het schip s.s. Sembilangan, oorspronkelijk een Duits schip (Wasgenwald) dat op 10 mei 1940 in beslag is genomen in Sabang (Nederlands-Indië). Het schip maakt deel uit van konvooi OS-44 en vertrekt op 6 maart 1943 uit Liverpool met bestemming Alexandrië. De lading bestond onder andere uit militaire bevoorrading en munitie.

Op 13 maart 1943, circa 320 kilometer westelijk van de Spaanse havenstad Vigo 42.45NB, 13.31WL, , werd het schip getorpedeerd door de Duitse onderzeeër U-107, waarna de munitie aan boord explodeerde. Van de bemanning van 79 mensen (merendeels Indiërs) en zes Britse boordschutters was slechts één overlevende, J. Gorter uit Schagen, hij was overboord geblazen door de explosie en werd later opgepikt door de HMS Spiraea van de Britse marine.

Pieter Maarten wordt ook vermeld op de Erelijst van Gevallenen 1940-1945.

s.s. Sembilangan

Het spreekt voor zich dat de familie in Nederland diep bedroefd was over het verlies van de broers. Hun vader, Dirk Leguit, was hierdoor vastberaden om de oorlog te overleven, hij overleed uiteindelijk twee weken na de capitulatie.

Eerste socialist in Zaanse gemeenteraad

Bron: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland BWSA

Paul Leguit (1856-1937)

Paulus (Paul) Leguit is de tweede zoon van Cornelis Leguit en Dieuwertje de Jong. Hij is op 8 oktober 1856 geboren in Zaandijk, zijn vader was molenbouwer, het was in die tijd een armoedig bestaan, daarom ging Paul na de lagere school al jong aan het werk om geld verdienen als smidsknecht.

Op 15 juni 1887 trouwde Paul met Marijtje Woud, zij kregen vier dochters. Paul kon uiteindelijk een eigen smederij openen en stond goed bekend bij bedrijven in het Zaanse. Het aantal opdrachten nam echter af toen de opdrachtgevers merkten dat Paul socialist was geworden. Hij las onder andere Multatuli (hun dochter Fancy is genoemd naar één van de personages uit de Minnebrieven van Multatuli).

In 1883 sloot Paul zich aan bij de Sociaal Democratisch Bond (SDB) afdeling Zaanstreek en hij werd daar beheerder van het SDB gebouw in Koog aan de Zaan. Ook was hij redacteur van Het Volksblad, dat door de SDB in de Zaanstreek werd uitgegeven, en medewerker van Recht voor Allen. Paul verliet de SDB in 1891, omdat hij er van was overtuigd dat via het het parlement veel kon worden bereikt, terwijl de SDB steeds meer de anti-parlementaire kant op ging.

Vanaf 1888 was Paul actief voor de vrijzinnig-liberale kiesvereniging de Vrije Kiesvereeniging. In 1891 werd hij samen met Jan Dekker, namens de Vrije Kiesvereeniging, gekozen tot raadslid in Koog aan de Zaan. De overige vijf raadsleden bleven bij hun installatie demonstratief weg en traden af. Na een herverkiezing kwamen de vijf terug in de raad. Hiermee was de toon voor de volgende jaren gezet. Leguit en Dekker voerden felle oppositie, maar konden weinig beginnen omdat de overige raadsleden als blok opereerden.

Naast de vijf raadsleden moesten Paul en Jan ook de strijd aangaan met de burgemeester F.T. Roeters van Lennep (burgemeester van 1888 tot 1898). In 1896 kwam het tot een openlijk conflict. Dekker en Leguit traden af, maar werden herkozen en Roeters van Lennep kreeg een maand verlof. In juli 1897 ontstond voor de burgemeester een onwerkbare situatie toen vier van de zeven raadsleden namens de Vrije Kiesvereeniging in de raad zaten, bovendien werden Dekker en Leguit wethouder.

Paul zette zich in voor verhoging van de lonen van onderwijzers. Hij zag onderwijs als belangrijk middel om de arbeidersklasse op een hoger niveau te brengen, in 1900 werd hij bestuurslid van het Zaansch Onderwijs Comité. Nadat hij en Jan Dekker in 1897 wethouder van Koog aan de Zaan werden verhoogden zij vrijwel direct de salarissen van de onderwijzers.

Na de verkiezingen in 1901 moesten Leguit en Dekker hun wetshouderspost opgeven. Zij voerden nog twee jaar oppositie, maar traden in 1903 terug. In 1900 was Paul lid geworden van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP). Dit werd hem niet in dank afgenomen en de vrije socialisten keerden zich tegen hem. In 1906 kwam hij, namens de SDAP, terug in de raad. Hij voerde nog twee jaar oppositie, maar moest, vanwege vroeg intredende ouderdomsverschijnselen, in de zomer van 1908 terugtreden.